Unoszące się życie Plankton: życie w kropli wody

Woda to cząsteczka składająca się z dwóch atomów wodoru i jednego atomu tlenu, tworząc podstawę mechanizmów molekularnych.

Ze względu na polaryzację ma właściwości elektrostatycznego wiązania cząsteczek wody i dlatego też, w normalnych warunkach na ziemi – ma postać płynną. Polaryzacja daje również możliwość rozpuszczania innych substancji takich jak sole - zarówno organiczne jak i nieorganiczne. Cechy te umożliwiły powstanie życia na Ziemi. Woda stała się jednym z elementów niezbędnych do istnienia życia na naszej planecie. W toku ewolucji, przed ponad 3 mld lat, z prostych cząsteczek organicznych powstała różnorodność żyjących do dzisiaj organizmów, a 400 milionów lat temu życie przeniosło się z środowiska wodnego na ląd.

Również dzisiaj dużą część biologicznej różnorodności znaleźć można w środowisku wodnym (morskim, słodkowodnym i wodach gruntowych). Zwierzęta i rośliny żyją w glebie, na jej powierzchni, lub w obszarze linii brzegowej, oraz w środowisku wodnym jak większość ryb, czy też plankton biernie unoszony w toni wodnej. Unoszący się plankton, niesamowita mnogość małych organizmów wodnych, stanowi największą biomasę wszystkich społeczności naszej planety. 

Plankton roślinny wymaga do swojego istnienia promieni słonecznych, które są nieodzownym warunkiem zachodzącego w nim procesu fotosyntezy. Plankton składa się z organizmów jednokomórkowych i wielokomórkowych należących głownie do grupy ekologicznej jaką są glony. W procesie odżywiania samożywnego produkują one związki organiczne wykorzystując promienie świetlne, dwutlenek węgla i wodę. 

Składniki pokarmowe przekazywane są kolejnym ogniwom łańcucha pokarmowego, a więc roślinożercom, drapieżnikom, iostatecznie po śmierci organizmów są rozkładane przez bakterie (mikroorganizmy), zanim opadną na dno. Do glonów (alg) powracają ponownie jako składnik pokarmowy. Jest to podstawa funkcjonowania ekosystemów. Plankton jest wyjątkowo bogaty w gatunki i formy. Niektóre z nich unoszą się biernie całe swoje życie pomiędzy powierzchnią  wody, a dnem. Inne, które mamy na uwadze, zmieniają się w trakcie rozwoju od stadium larwy planktonu do organizmu dojrzałego  płciowo jak np.: gąbki, małże, jeżowce i roz-gwiazdy, czy też przedstawiciele skorupiaków jakimi są kraby. Niektóre z nich po osiągnięciu tej dojrzałości zamykają swój cykl życia na otwartej przestrzeni wodnej jak np.: wiele ryb, które jako larwy wchodzą w skład planktonu. Określenie różnicy pomiędzy planktonem, a pływającymi organizmami nie jest możliwe na podstawie wielkości, ale definicji zdolności do poruszania się wbrew prądom wodnym. Plankton nie posiada zdolności do samoczynnego ruchu, gdyż swobodnie dryfuje z prądem. Nekton (np.: ryby, ssaki morskie i żółwie), mogą płynąć wbrew silnym prądom, a tym samym wytyczają własny kie- runek poruszania się.

Zdecydowana większość organizmów planktonu jest przeźroczysta. Ze względu na brak pigmentów lub in- nych wyróżniających je struktur jest niewidoczna w wodzie, cochroni je przed drapieżnikami. Nadaje im to szczególną estetykę i piękno - biolodzy jak i amatorzy nie potrafią oderwać wzroku od mikroskopu. Czasem w  tych organizmach rozpoznać można skrzela, nogi, czy oczy. W toni wodnej mienią się np. żebropławy lub  larwy małż, ślimaki, rozgwiazdy i jeżowce, unosząc się  powoli zapobiegają utonięciu. Pchły wodne i kraby widłonogie, posiadają pancerz, który w porównaniu do wody jest cięższy, i to nogi i czułki pozwalają na pozostawanie w wodnej przestrzeni. Ruch narządów często wytwarza swobodny przepływ wody, który transportuje żywność do otworu gębowego, zapewniając w ten sposób odżywianie.Są też pasywne mechanizmy grawitacji kompensacyj- nej, które przyciągają plankton na morskie dno.

Cienkie, ale długie zamaszyste ruchy ciała zmniejszają prędkość opadania i pomagają organizmom utrzymać swoją pozycję w wodzie przy niskim nakładzie energii; algi natomiast unoszą pęcherzyki wypełnione  gazem lub kropelki tłuszczu. Dla wielu zwierząt plankton jest pokarmem. Aby nie zostać zjedzonym, wykształcił przystosowania w budowie zewnętrznej w celu adap- tacji do środowiska w, którym się znajduje. Większy plankton każdego ranka migruje w głębiny, gdzie dla drapieżników jest niewidoczny, a wieczorem lub w nocy wraca na powierzchnię. Inny plankton w  obecności drapieżników zmienia swoje ciało na kształt ciernia blokującego otwór gębowy, strzelając błyskami światła wprowadzając potencjalnego wroga w irytację, a przejrzystość planktonu to jego dodatkowa ochrona.

Tak więc, plankton musiał stawić czoła codziennym wyzwaniom życia„ w zawieszeniu”, na przestrzeni milionów lat, i wypracował różne sposoby ich rozwiązywania; aby zrekompensować stałe opadanie, spożywanie pokarmów, unikanie wrogów i rozmnażanie  się. Wynikiem ewolucji trwającej miliony lat mamy obecnie plankton, który jest przykładem doskonałej i konkretnej adaptacji do środowiska, która zniewala jednocześnie swoim pięknem.

 

Willi Xylander, Dyrektor Muzeum Przyrodnicznego 

im. Senckenberga w Görlitz