Nurty historii i przerzucanie mostów

Na początku była Nysa, na początku była droga, na początku było przejście przez Nysę.

Nasze miasto po raz pierwszy wymienione zostało w dokumentach w 1071 roku jako „villa Goreliz“ i zawdzięcza swój sukces w istotny sposób wodzie.

Mała wioska słowiańska o kształcie kręgu położona nad brzegiem ujścia potoku Lunitz, w pobliżu przeprawy przez Nysę.

Kluczowy dla  rozwoju osady  był dobrze zaplanowa- ny system komunikacji. Szczególnie w odniesieniu do połączeń lądowych: chodniki, ścieżki, drogi z ich prze- prawami i mostami.

Görlitz leżał nad „Wysokim Traktem„ lub „Drogą Królewską„ ,w owym czasie głównym szlakiem na wschód i zachód Europy Środkowej, od Santiago de Compostela przez Wrocław do Kijowa.

W połowie XII wieku rozwinęła się w pobliżu osady, tuż przy „via regia” (obecnie ul. Kamiena), niemiecka osa- da kupiecka (podatek od pieprzu w/g tabeli towarów z 1152/53) do której należał kościół św. Mikołaja.

Na wzgórzu nad Nysą w 1126 roku zbudowany został czeski gród. Około 1200 roku, Górne Łużyce osiągnęła niemiecka ekspansja na wschód, w czasie której setki tysięcy rolników z terenów zaludnionych już  wcześniej osiedlało się na terenach na wschód od Saale i Łaby, co sprzyjało powstawaniu w środkowej i wschodniej części Niemiec miejskich centrów handlu, rzemiosła, miejsc re- laksu i wypoczynku. Wieś i miasto stały się od siebie zależne.

Tak więc populacja wsi, przyczyniła się w tym samym czasie do tworzenia miast, które powstały w odległości jednego dnia podróży od głównych dróg. Rozwój kolonizacji tworzył również władze terytorialne. 

Kontrola i bezpieczeństwo danego obszaru wymagały stałej mobilizacji wojska, które musiało w każdej chwili osiągnąć drugi brzeg Nysy. Przeprawa nie dawała tego bezpieczeństwa (powodzie, lód itp...). 

Czeski władca grodu i jego otoczenie widzieli potrzebę budowy mostu. Do obrony grodu wg. planów zbudowano osadę, która tworzyła w obrębie murów miejskich rdzeń miasta do XIX wieku. W 1528 roku pisarz miejski Jan Hass na pytanie „co stanowi wartość miasta”, odpowiedział władcy Czeskiemu królowi Ferdynandowi: „wartością obywateli jest ważone piwo, handel i sukno, ponieważ u nas jest wielu sukienników”.

W Görlitz stosunkowo szybko rozwinął się w XIV i XV wieku eksport sukna. W czasach swojej świetności stało ono na równi z centra mi europejskiego przemysłu włókienniczego: Florencją i flamandzkim przemysłem wełnianym, przemysłem jedwabniczym w Genui i Wenecji oraz bawełny w Augsburgu. Około 1500 roku żyło tu ponad 10.000 mieszkańców, a Görlitz było jednym z miast w Niemczech, które prawie osiągnęło wielkość wcześniejszych metropolii. O pierwszym jej rozkwicie świadczy do  dziś wspaniała architektura gotycka i renesansowa. Drugi złoty okres to wiek XIX, ściśle związany z rzeką i mostem, możliwy dzięki mądrze prowadzonej polityce rozwoju miasta przez Nadburmistrza Demiani. Szczególnie połączenia kolejowe od 1847 roku do Drezna, Wrocławia, Berlina, Zittau, Pragi i Karkonoszy stały się kluczowym elementem rozwoju miasta i industrializacji. Wiadukt o długości 475 m i 35 m wysokości, wsparty na 30 łukach wybudowany w 1847 przez architekta Kießlera, był jedną z najbardziej odważnych budowli tego typu owego czasu. Pociągiem przyjeżdżali ze Śląska do Görlitz pracownicy, dzięki kolei powstał Zakład Budowy Wagonów Lüders, który stał się firmą o randze międzynarodowej. Nad brzegiem Nysy powstały pierwsze fabryki w, których maszyny napędzane były silnikiem parowym. Siedem mostów łączyło teraz brzegi zupełnie nowych dzielnic. Nigdy w historii Nysa nie stanowiła granicy między narodami i państwami.

W związku z tym wydarzenia z 1945, w wyniku zbrodni III Rzeszy, stały się najistotniejszym, przełomowym momentem w historii naszego miasta. Miasto zostało podzielone, tu przebiegała granica państwa dzieląca dwa narody, które po okropnych przejściach spoglądały na siebie podejrzanie, a nawet wrogo. Minęło sporo czasu, zanim Polacy i Niemcy pokonali urazy i odważyli się ponownie budować relacje ludzkie i kamienne mosty.

Integracja europejska od 1989/90 roku utorowała, także w Görlitz i Zgorzelcu, nowe możliwości ich budowania. W 2002 roku pod osłoną nocy, gospodarze  dwóch restauracji młyna na przyczółkach wysadzonego niegdyś Mostu Staromiejskiego  zbudowali drewniane molo, gdzie można było rozkoszować się przysmakami obu miast. W 2004 roku, powstał, jak feniks z  popiołów: Most Staromiejski. Na Festyn Starego Miasta w Görlitz przybyły wówczas tysiące do wspólnego świętowania po obu stronach Nysy przez symboliczne połączenie dwóch siostrzanych miast. Rezolucja Rady Miasta umożliwiła, jako kolejny element odbudowy, ubieganie się Görlitz i Zgorzelca o miano Europejskiej Stolicy Kultury w 2010 roku. Wspólna Europejska Stolica Kultury, taką mieliśmy nadzieję, to budowa mostów w umysłach i sercach Görlitz i Zgorzelca, Niemców i Polaków.

Tytuł otrzymało Essen. Ale Görlitz i Zgorzelec stały się również laureatami. Będzie tak również w przyszłości, w trakcie wszystkich dyskusji, w sposób naturalny będziemy budować nowe mosty, nad mętną wodą Nysy, na jej brzegach i w naszych sercach.

 

Siegfried Hoche

Kierownik Archiwum Miasta Görlitz